Зачетоци на фабрикација
во Прилеп
0  /  100
XIX век

Зачетоци на фабрикација

Veni Vidi Vici

Преработка на тутунов лист во дробен тутун

Првите зачетоци за производство на дробен тутун во Прилепскиот регион што бил во состав на Турската Империја во Прилеп датираат знатно порано од подигањето на првиот магацин за тутун во 1873 година. Во почетокот, производството на дробен тутун имало исклучива намена за лична употреба одма, некаде по 1873 година откога е регистрирано и првото пушење на тутунот во Истанбул (1571 година).

До позначајно производство и обработка на тутун за пушење дошло кон крајот на XIX век, кога добар дел од македонското население помасовно ја прифатило навиката да пуши од турското население. Во овој период е отпочнато со производство за пазар, така што веќе во 1875 година е регистриран податок за продажба на тутун на Прилепскиот панаѓур, во кој добар дел и за директна консумација во вид на дробен тутун.

Многу покасно, односно почнувајќи од 1916 година во Прилеп е отпочнато со поорганизирана преработка на тутунот за консумирање.

Со окупацијата на Македонија во Првата светска војна, во Прилеп бил заведен слободен бандеролен режим на тутунот, карактеристичен по тоа што државата го имала правото на оданочу- вање на тутунските фабриканти со бандеролна такса.

Во периодот од 1916—1919 година во Прилеп имало неколку работилници за тутун, наречени „фабрики". Овие „фабрики" откупувале тутун од тутунопроизводителите, го преработувале во готови производи за пушење, а најповеќе во дробен тутун за лула и за рачно правење на цигари, пакувани во пакетчиња. Тие биле сопственост на имотни семејства, од кои се познати: Алексо Лепавца и компанија, Рампо Славев Топало, Милан Ќовкарот, Јордан Аче, Пушмарковци, Рибаровци, Плашевци, Осман Мединче, Лазар Зојчески, Милан Црвенко и други.

Во овој период, меѓу другите биле познати работилниците „фабриките": „Маркови кули“, „Балкан“, „Цепелин", „Златен лав“ и други, што биле сместени во центарот на прилепската чаршија околу и непосредно до градската Саат кула.

Фабриката „Маркови кули" се наоѓала во центарот на прилепската чаршија. Работата била организирана во неколку фази. Прво се откупувал тутун од тутунопроизводителите во балиња и се сместувал во сопствени магацини вo количини и до 10 000 ока годишно. Откупот бил регулиран со посебни прописи како и преработката. Било потребно да се бара и добие правото за откуп и преработка (патент) за кое што се плаќало бандеролна такса. Производството било примитивно, тутунот се режел со авани. Потоа се пакувал рачно во пакетчиња од 20, 40 и 100 грами. Добиениот тутун од овие фабрики се продавал на големо и тоа во количини поголеми од 100 пакетчиња на трговците кои вршеле продажба на мало во регистрираните бакалски и други дуќани. На секое пакетче била отпечатена фирмата на „фабриката", каде тутунот бил изработен и едно пакетче со продавало по 60 стотинки. Освен тоа што во Прилеп се продавало мали количини на дробен тутун од овие фабрики, (консумацијата била претежно од сопствено производство, дробен на авани), фабриките продавале дробен тутун преку малопродавачи и во Кичево, Крушево, Ресен, Велес, Скопје и други места. Меѓутоа, работата на овие фабрики не одела многу лесно, бидејќи постоела силна конкуренција помеѓу фабрикантите како во откупот исто така и во продажбата на дробениот тутун.

После I светска војна

Кралство СХС

Повторно воведување монополски режим во производството на тутун. Во 1920 во Прилеп биле засадени 4000 хектари со 3,5 милиони кг.

Камен магацин

Бидејќи магацинот на Режијата бил изгорен откупот се вршел по приватни куќи, па затоа во 1922 е започната изградбата на Камен магацин и истиот е завршен во 1924. Бербата од 1924 веќе била сместена во новиот магацин. Тогаш биле укинати сите октупни пунктови и сиот откуп, служби и персонал се пренел во новата зграда. Во него приземните одделенија биле работилници, додека горните се користеле за ферментација и лагерување на тутунот

Вториот магацин

Во истата 1922 година започната е изградбата и на вториот „Шут“ магацин, но тој е завршен подоцна во 1927 година.